AI-oplossingen maken journalisten en lezers alert op fake news

Leuven/Gent, 16 februari 2021 – Afgelopen week organiseerden Raccoons, Arteveldehogeschool en VRT Innovatie het #FokFake-initiatief, waarbij studenten journalistiek, media-experts, journalisten en technologen voor het eerst de koppen bij elkaar staken in de strijd tegen fake news. Het initiatief moest jongeren sensibiliseren voor de gevaren van desinformatie enerzijds, maar ook tot concrete oplossingen leiden anderzijds. Met succes. Tijdens de hackathon ontwikkelden de winnende teams van studenten en experts een browserextensie en factchecker die met behulp van artificiële intelligentie lezers en journalisten helpen om fake news te detecteren. De conclusie van #FokFake? De technologie is er, maar een interdisciplinaire aanpak is nodig om fake news een halt toe te roepen.

Het #FokFake-initiatief ontstond uit het idee dat fake news vooral jongeren treft, omdat vooral zij gebruikmaken van sociale media zoals Instagram, TikTok en Facebook om nieuws te consumeren. Dat is gevaarlijk, want deze platformen zijn namelijk erg gevoelig voor de verspreiding van desinformatie. De #FokFake-week startte daarom met een debat waarbij bekende Vlamingen zoals Jan Jaap van der Wal (VRT), minister Benjamin Dalle (Vlaams minister van Jeugd en Media), Kawtar Ehlalouch (MNM) en Lieven Scheire (VRT) samen aan de discussietafel schoven. Vervolgens zochten acht verschillende teams van experts en studenten van Raccoons, VRT en Arteveldehogeschool naar de mogelijkheden om nieuwe technologieën, platformen of tools te ontwikkelen. Zowel een jury bestaande uit scholieren en experts als het publiek kozen de twee beste ideeën die ons in de toekomst moeten wapenen tegen fake news. 

AI-gestuurde browserextensie & factchecker

Het winnende team richtte zich voornamelijk op het gebrek aan transparantie rond de bron, auteur en geciteerde personen bij nieuws op sociale media. “Het idee bestaat eruit om via een browserextensie, die gebruik maakt van een grote dataset die websites doorzoekt en content gaat factchecken, een controle uit te voeren op de betrouwbaarheid van socialemediaberichten”, vertelt Jan Vanalphen, product en service strategist van Raccoons en bezieler van het #FokFake-initiatief. “Berichten zullen een kleur krijgen (groen of rood) naargelang de parameters auteur, afbeelding en tekst waaruit het bericht is opgebouwd betrouwbaar zijn. Bovendien kan je jouw connecties waarschuwen voor foutieve berichten of hen overtuigen om de browserextensie ook zelf te downloaden. Op die manier kan je punten scoren waardoor je ‘Fokfaker’ van de week kan worden. Dit speelse aspect draagt enorm bij tot de verspreiding van het bewustzijn rond de verspreiding van fake news.” 

De oplossing van het team dat de publieksprijs won, focuste dan weer op het werk van de journalist en het risico op de verspreiding van foutieve informatie door tijdsdruk. “Een AI-tool gaat voor nieuwsitems na in welke mate de verschillende stappen van factchecking zijn gevolgd en vertaalt dit zowel voor de journalist als lezer in een transparante rating of ‘veriscore’. Het principe is heel gelijkaardig als dat van het winnende team dat ook met behulp van AI de menselijke validatiesystemen helpt te ondersteunen.”

Voor iedereen

De winnende ideeën helpen dus zowel de nieuwsconsument als de journalist om nepnieuws sneller te detecteren. Hoewel het #Fokfake-initiaitief zich vooral richt op jongeren, zijn de concepten van mogelijke oplossingen voor iedereen van nut. “Sociale media zijn voor 77% van de jongeren een belangrijke nieuwsbron, maar zowel je oma, nonkel als kleine nichtje zullen sneller weten of een bericht al dan niet betrouwbaar is”, vertelt Jan Vanalphen.

Interdisciplinaire aanpak

De succesformule in de strijd tegen fake news schuilt duidelijk in een interdisciplinaire aanpak. De cross-over informatieoverdracht van #FokFake tussen technologen, journalisten, studenten en onderzoekers belichtte voor het eerst de verschillende raakvlakken waarop fake news betrekking heeft. “De technologie staat momenteel ver genoeg om oplossingen te creëren tegen desinformatie, maar miste tot op heden input uit het mediaveld zelf. Het #FokFake-initiatief heeft hier verandering in gebracht”, vertelt Jan Vanalphen. 

Een toekomst zonder nepnieuws

“Nu is het zaak om de politiek te overtuigen van de positieve impact die onze oplossingen kunnen bieden”, concludeert Jan Vanalphen. “Enkel door financiële steun of fondsenwerving kunnen dergelijke concepten gerealiseerd worden. Wij hopen dan ook dat de oplossingen die de scholieren en jury hebben gekozen onze overheid zullen overtuigen om het probleem van fake news aan te pakken. De coronacrisis wekt complottheorieën in de hand, maar een crisis kan ook als katalysator werken, aangezien nu pas echt duidelijk wordt welke gevaarlijke effecten nepnieuws kan hebben op onze sterk gepolariseerde maatschappij.”

Meer informatie over het initiatief vind je op de website fokfake.com